توسعه روش های جدید کمی لومینسانس برای اندازه گیری برخی ترکیبات دارویی، بیولوژیکی و زیست محیطی با استفاده از سیستم های کمی لومینسانس حساس شده ی مبتنی بر سریم و سیستم های مبتنی بر نانومواد

چکیده کمی لومینسانس (cl) به دلیل حساسیت بالا، محدوده ی خطی وسیع، دستگاهوری ساده و عدم وجود مزاحمت پراکندگی نور زمینه کاربرد وسیعی در شیمی تجزیه پیدا کرده است. در دو دهه گذشته مطالعه cl فاز مایع بیشتر مبتنی بر سیستم هایی بوده است که بهره ی کوانتومی پایینی دارند و این امر کاربرد آنها را در آنالیزها محدود کرده است. برای افزایش سیگنال cl از روش ها و ترکیبات مختلفی استفاده شده است. یکی از این روش ها cl حساس شده با لانتانیدها است. همچنین نانومواد نیز به دلیل ویژگی های منحصر به فردی که دارند در آنالیزهای cl کاربرد پیدا کرده اند. اخیراً مطالعه ی cl نانومواد کربنی فلورسانس کننده که در مقایسه با سایر نانومواد از مزایایی همچون پایداری شیمیایی، زیست سازگاری و سمیت پایین برخوردار هستند، مورد توجه قرار گرفته است. این نانومواد می-توانند در واکنش های cl نقش کاتالیست، لومینوفر و پذیرنده انرژی را داشته باشند. در کار پژوهشی حاضر روش ها و سیستم های جدید cl برای اندازه گیری تعدادی از ترکیبات دارویی، بیولوژیکی و زیست محیطی توسعه داده شده است. در این راستا ابتدا امکان کاربرد روش cl حساس شده با تربیوم در اندازه گیری دو ترکیب دارویی مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش دیگر نانوذرات لومینسانس-کننده ی کربنی مانند نقاط کربنی و نقاط گرافنی سنتز و نقش آنها در سیستم های cl مختلف مورد مطالعه قرار گرفته است. همچنین کاربردهای تجزیه ای سیستم های cl مبتنی بر نانوذرات لومینسانس کننده ی کربنی مورد ارزیابی قرار گرفته است. در بخش اول از کار پژوهشی از cl حساس شده با لانتانیدها برای اندازه گیری دو داروی سلکوکسیب و رابپرازول استفاده شد. اساس این روش اثر افزایشی قابل ملاحظه ی این داروها روی سیستم tb(iii)-ce(iv) na2so3 بود. مکانیسم واکنش با استفاده از طیف های cl و فلورسانس مورد بررسی قرار گرفت. تاثیر پارامترهای مختلف شیمیایی بر روی این سیتسم مطالعه شد. بررسی ها نشان که تحت شرایط بهینه ی آزمایشی میان شدت cl و غلظت سلکوکسیب و رابپرازول به ترتیب در محدوده ی غلظتی µg/ml (15/0-01/0) و (2/0-015/0)، با حد تشخیص هایی برابر با ng/ml 5/2 و 6 رابطه ی خطی وجود دارد. از این روش برای اندازه گیری سلکوکسیب و رابپرازول در نمونه های دارویی و بیولوژیکی و همچنین برای مطالعه حلالیت آنها استفاده شد. در بخش دوم، cl حاصل از اکسیداسیون شیمیایی مستقیم نقاط کربنی فلورسانس کننده(c-dotها) که به روش سولوترمال سنتز شده بودند، مورد مطالعه قرار گرفت. بررسی ها نشان داد که k3fe(cn)6 قادر است c-dotها را به طور مستقیم اکسید کند و منجر به ایجاد نشر cl نسبتا شدیدی از آنها شود. به منظور بررسی کاربرد تجزیه ای سیستم cl c-dot/k3fe(cn)6 اثر بازداری برخی یونهای فلزی و مولکولهای بیولوژیکی روی شدت cl مطالعه شد. از این روش برای اندازه گیری cr(vi) در نمونه های آب و آدرنالین در نمونه ی آمپول استفاده شد. در بخش سوم، اثر c-dotهای سنتز شده در بخش قبل روی سیستم های cl بسیار ضعیف s2o32--ce(iv) و hco3-h2o2 بررسی شد. نتایج حاصل نشان داد که c-dotها اثر افزایشی قابل ملاحظه ای بر روی این سیستم ها دارند و شدت آنها را بیش از 100 برابر افزایش می دهند. همچنین مشاهده شد که برخی آنالیتها مانند دوپامین و بیس فنول a حتی در غلظتهای بسیار کم قادرند شدت cl افزایش یافته ی سیستم را کاهش دهند. بر همین اساس روشهایی برای اندازه گیری دوپامین و بیس فنول a به ترتیب با حد تشخیص هایی برابر باm 9-10×0/1 و µg/l 1-10×0/3 ارائه شد. در بخش چهارم پایانامه cl نقاط گرافنی (gqds) که با استفاده از یک روش کربونیزاسیون ساده تهیه شده بودند، در اثر اکسیداسیون شیمیایی مستقیم مورد بررسی قرار گرفت. بررسی ها نشان داد که ce(iv) قادر است gqdها را اکسید کند و نشر cl نسبتاً شدیدی تولید کند. نشر cl gqdها به بازترکیبی حفره های ایجاد شده توسط اکسنده و الکترونهایی که در اثر حرارت به تراز برانگیخته رفته اند، نسبت داده شد. از این سیستم برای اندازه گیری اوریک اسید با حد تشخیصی برابر با m 7-10×0/5 در نمونه های بیولوژیکی استفاده شد. در بخش آخر، gqd ها با استفاده از کربونیزاسیون گلوکز سنتز شده و رفتار cl آنها در حضور هیپوکلریت (clo-) مورد مطالعه قرار گرفت. clo- قادر بود که مستقیماً gqdها را اکسید کند و نشر cl ایجاد کند. شدت نشر cl این واکنش در حضور سورفکتانت کاتیونی ctab به طور چشمگیری (حدود 18برابر) افزایش پیدا می کند. روش ساده و حساسی با حد تشخیصی برابر با m 7-10×0/3 برای اندازه گیری clo- در نمونه های آب شیر و آب استخر براساس cl سیستمgqd/clo- /ctab ارائه شد.